#1 Onze uitzonderlijke klanten: Atelier Catherine Janssens

Het muziekseizoen 2025-26 is begonnen, de lessen in de muziekacademies worden hervat, het is het juiste moment om na te denken over een verzekering voor uw muziekinstrument. Jean Verheyen, gespecialiseerd verzekeringsagent, lid van de AXA-groep, verzekert instrumenten van amateurs en professionals, maar ook van ambachtslieden. Tot zijn bijzondere klanten behoort Catherine Janssens, een van de beste vioolbouwers van België.

Het adres wordt via mond-tot-mondreclame onder muzikanten doorgegeven. Atelier Catherine Janssens is discreet gevestigd in een voormalig herenhuis in de hoofdstad en is alleen op afspraak toegankelijk.

Een lichte geur van hout en vernis hangt in de lucht, cello’s, altviolen en violen staan netjes op een rij te wachten op hun beurt om op de werkbank te komen. Op een werktafel wordt een volledig geopende 18e-eeuwse viool gerestaureerd om deuken en breuken te verwijderen, terwijl de viool van een amateur zijn ziel terugkrijgt.

“Ik houd me even graag bezig met instrumenten van beginnende spelers als met die van grote solisten, omdat ik het bouwen van instrumenten beschouw als een dienst aan muzikanten. En om goed te beginnen, moet je op een goed afgesteld instrument spelen om bijvoorbeeld peesontstekingen te voorkomen”, legt Catherine Janssens uit.

In het atelier staan vers gerenoveerde instrumenten naast instrumenten in consignatie, historische instrumenten van grote musici die voor onderhoud of reparatie zijn afgegeven, en violen die door Catherine Janssens zelf zijn ontworpen en vervaardigd. De waarde van de instrumenten die door haar handen gaan, varieert dan ook sterk en is soms bijna onschatbaar als het om uitzonderlijke instrumenten gaat.

Het hanteren van een Stradivarius is niet zonder risico

Wat zijn de meest prestigieuze violen die door het atelier zijn gekomen?

“Ik heb al werkzaamheden uitgevoerd aan Stradivarius- en Guarneri del Gesù-instrumenten. De inzet is dan enorm en het werk zeer delicaat! Ik heb ook aan een viool uit 1550 gewerkt; het was heel ontroerend om te denken aan alle muzikanten die er in de loop der eeuwen op gespeeld hebben. Wanneer ik historische instrumenten restaureer, documenteer ik heel nauwkeurig alles wat ik doe en bewaar ik de onderdelen zodat ik ze indien nodig in hun oorspronkelijke staat kan terugbrengen”, aldus Catherine Janssens.

Veilige violen en cello’s moeten minstens één keer per jaar worden onderhouden om te voorkomen dat er onderdelen moeten worden vervangen. “Dat is vooral belangrijk voor instrumenten van solisten die heel vaak spelen en veel energie geven. De plaatsen die in contact komen met de huid moeten één of twee keer per jaar opnieuw worden gelakt, omdat transpiratiezuur het hout snel aantast.”

De vioolbouwer moet ook goed luisteren naar de muzikanten om de juiste afstellingen te maken en zo de klank van het instrument te optimaliseren, rekening houdend met het gebruik ervan: een solist heeft een heldere en krachtige klank nodig, terwijl een tweede viool in een orkest eerder op zoek is naar een klank die past bij het geheel.

Er is geen gebrek aan werk in L’Atelier Catherine Janssens: tussen de musici van gesubsidieerde symfonieorkesten, onafhankelijke musici, academies en amateurs zijn er veel musici in België. “We merken deze dynamiek terug in de aanvragen voor verzekeringen”, zegt Vincent Goffin, kunstexpert bij Jean Verheyen, verantwoordelijk voor deze nichemarkt. “Want ook al zijn muzikanten over het algemeen uiterst voorzichtig, het risico van een onhandige beweging van de muzikant of zijn omgeving, waardoor het instrument beschadigd of kapot gaat, of het risico van diefstal kan nooit worden uitgesloten. De meeste instrumenten worden veel vervoerd, daarom dekt de specifieke allriskverzekering die wij aanbieden alle situaties, zowel thuis als buitenshuis en natuurlijk tijdens het transport. ”

De drie meest voorkomende schadegevallen zijn onopzettelijk vallen, diefstal en verkeersongevallen tijdens het vervoer van het instrument. Om de schade te herstellen, stelt Jean Verheyen zijn netwerk van experts (waaronder Catherine Janssens) ter beschikking van zijn verzekerden. In de meeste gevallen kost het verzekeren van een muziekinstrument niet meer dan 150 euro per jaar, wat des te zinvoller is voor mensen die emotioneel erg gehecht zijn aan hun instrumenten.

Op zoek naar de ideale klank

Het duurt drie maanden om een nieuw instrument te maken, vanaf het ontwerpen van de mal en het zagen van het hout tot het in elkaar zetten, het aanbrengen van de (zelfgemaakte) lak en het stemmen. Er worden drie houtsoorten gebruikt: esdoorn (sterk en flexibel), sparrenhout voor het bovenblad omdat dit bijzonder goed trilt, en ebbenhout (extreem sterk) voor de onderdelen die in contact komen met de vingers.

Al twintig jaar experimenteert en perfectioneert Catherine Janssens, zelf violiste, haar techniek om violen te maken die bekend staan om hun diepe, warme klank. “Ik heb altijd wel een viool in de maak en als hij af is, presenteer ik hem op een vioolbouwbeurs of een tentoonstelling. Het mooiste compliment is wanneer men mij zegt dat mijn violen ‘oud’ klinken”, vertrouwt ze ons toe.

Catherine Janssens heeft ook een collectief opgericht dat vioolbouwers en muzikanten samenbrengt om hun respectieve praktijken uit te wisselen en ze start momenteel een samenwerking met onderzoekers van de ULB om te werken aan akoestische vraagstukken in verband met instrumenten. Want hoewel de viool al 500 jaar bestaat, met dezelfde vorm en hetzelfde fabricageproces (hoewel er sinds de 19e eeuw enkele wijzigingen zijn aangebracht aan de binnenkant en aan de hals), heeft de akoestische fysica nog steeds niet het mysterie ontrafeld van hoe een hoogwaardige klank wordt verkregen.

Instrumentenbouw blijft een kunst.

***

Backstage Communication