De situatie met de geblokkeerde “EVER GIVEN” in het Suezkanaal werd door de hele wereld met argusogen gevolgd en men probeerde zo goed mogelijk de gevolgen in te schatten voor de supply chains en de globale economie.

Welke aspecten zijn belangrijk voor de transportverzekering? We bekijken er alvast drie:

• Moeten de ladingen aan boord meebetalen voor de gemaakte kosten?
• Is de schade door vertraging gedekt in de cargoverzekering?
• Wat zijn de gevolgen van de keuze voor een alternatieve route op de verzekering?

Als antwoord op de eerste vraag moeten we kijken naar de zogenaamde averij grosseregeling waarbij de kosten van de hulp- en bergingsactiviteiten inderdaad op de betrokken ladingen aan boord van het gestrande schip verhaald kunnen worden. Indien de goederen verzekerd zijn, zal de verzekeraar zorgen voor de terugbetaling van deze bijdragen.

De polis van Antwerpen geeft in de formule “Alle risico’s” dekking voor materiële schade aan vertraagde goederen, maar niet voor onrechtstreekse of gevolgschade. Tot slot blijven de goederen altijd verzekerd tijdens de nieuwe trajecten die een gevolg zijn van wijzigingen van de voorziene reis.

Averij grosse (gemene averij)

Momenteel is er nog geen averij grosse verklaard en dat zal waarschijnlijk ook pas gebeuren bij de uiteindelijke aflevering van de containers.

De averij grosse is één van de oudste systemen in het zeerecht. Er wordt vaak verwezen naar de zogenaamde wet van Rhodos over de werping als de eerste schriftelijke neerslag ervan in de derde eeuw voor Christus.

De wetgever onderscheidt twee soorten averijen: de “gemene averij” en de “bijzondere averij”.

Bijzondere averij wordt gedragen door de eigenaar van de zaak die de schade heeft geleden, of betaald door degene die de kosten heeft gemaakt (art. 2.7.1.3 Belgisch Scheepvaartwetboek).

Averij grosse is gebaseerd op het idee van solidariteit tussen de scheepseigenaar en de eigenaars van de vervoerde lading: samen gaan zij een zee-avontuur aan. In dat zee-avontuur moeten de belanghebbenden bij het schip en bij de lading(en) solidair zijn.

Het nieuwe Scheepvaartwetboek vervangt de verouderde suppletieve wettelijke regeling waarin gemene averij omschreven werd als “de bijzondere uitgaven en de schade vrijwillig geleden voor het gemeenschappelijk heil en goed van schip en lading” door een verwijzing naar de Regels van York en Antwerpen en de Rijnregelen (IVR).

De York-Antwerp Rules (laatste versie 2016) definiëren een general average act : “when, and only when, any extraordinary sacrifice or expenditure is intentionally and reasonably made or incurred for the common safety for the purpose of preserving from peril the property involved in a common maritime adventure”.

Uit deze definitie kunnen 5 voorwaarden worden afgeleid. Het moet gaan om een buitengewoon offer of buitengewone uitgave, m.a.w. een kost of schade die bij de aanvang van de reis niet te verwachten was. Er moet een wilsuiting zijn, dus dit offer of deze schade moeten rechtstreeks het gevolg zijn van een vrijwillige beslissing van de kapitein. Dit vrijwillig offer of deze vrijwillige schade moeten gebeuren met het doel het schip en haar lading tezamen te redden en dus niet enkel met als doel óf het schip óf de lading te redden. Er moet een reële gevaarsituatie aanwezig zijn: er moet m.a.w. een reëel gevaar bestaan dat het schip en haar lading verloren zouden gaan indien deze buitengewone offers of uitgaven niet vrijwillig waren gedaan. Ten slotte moet er ook een nuttig gevolg zijn, m.a.w. door deze vrijwillige offers of uitgaven zijn het schip en de lading gered.

Klassieke voorbeelden van gemene averij zijn brand, waarbij zowel kosten voor blussing als opoffering van lading kan gebeuren door bijvoorbeeld een ruim opzettelijk te laten vollopen met water. Ook werping van lading wordt vaak als voorbeeld gegeven, alhoewel men dit in milieubewuste tijden liever zal vermijden. Ook dit geval van grounding of het aan de grond lopen van het schip, is een klassiek voorbeeld van gemene averij. Er kunnen dan sleepboten worden besteld, maar ook kan bijvoorbeeld de machine worden geforceerd of een deel van de lading worden gelost om het schip weer vlottend te krijgen.

De reder beschikt over een retentierecht op de vervoerde goederen en de andere goederen aan boord waarvoor een bijdrage in averij-grosse is verschuldigd. Het retentierecht is tegenstelbaar aan de eigenaar van de goederen waarop dat recht wordt uitgeoefend. (art. 2.7.1.7 Belgisch Scheepvaartwetboek).

Indien er dus redenen zijn om averij grosse te verklaren, kan de lading in theorie enkel afgeleverd worden tegen betaling van het aandeel van elke lading en van het schip in de kosten die werden opgelopen. Het is in de praktijk onmogelijk om al op het ogenblik van de aflevering de exacte kostenverdeling te kennen. Deze zal immers moeten gebaseerd worden op de waarde van elk belang op het moment van de voltooiing van het gemeenschappelijke avontuur.

In ruil voor de aflevering van de goederen zal de kapitein de ontvanger verplichten om een zogenaamde General average bond te tekenen.

De General average bond is de verklaring van de ladingbelanghebbende aan de dispacheur in verband met de waardes van de vervoerde goederen en de verbintenis om de verschuldigde sommen te betalen. Een valuation form zal de dispacheur toelaten gedetailleerde informatie te bekomen over de lading en de factuurwaarde. Indien deze lading vóór de reis werd verzekerd, moeten ook de details van de verzekeringspolis, de verzekeraars en het verzekerd bedrag worden ingevuld.

Naast de General average bond zal de averij grosse dispacheur ook meestal voldoende financiële zekerheid vragen aan de ladingbelanghebbende zodat de latere bijdrage ook effectief geïnd kan worden. Dit kan door middel van een cash deposit. Dit zal bijna altijd het geval zijn wanneer de lading niet verzekerd is. Deze cash bijdrage wordt door de dispacheurs ingeschat en uitgedrukt in een percentage van de waarde.

Indien de goederen verzekerd zijn, zullen de verzekeraars (ieder voor hun aandeel) een General average guaranteeondertekenen waarin ze zich garant stellen voor de terugbetaling van de bijdragen in de gemene averij.

Voor het schip wordt rekening gehouden met de netto werkelijke waarde bij het einde van de reis. Voor de lading wordt de waarde bepaald aan de hand van de handelsfactuur. De waarde van de lading omvat ook de kosten van de verzekering en de vrachtprijs (CIF-value).

De staat van verlies en schade wordt op verzoek van de kapitein door dispacheurs opgemaakt op de plaats waar het schip gelost wordt (art. 2.7.1.5 Belgisch Scheepvaartwetboek). De dispacheurs maken de omslag op van het verlies en de schade (art. 2.7.1.6. Belgisch Scheepvaartwetboek).

De York Antwerp Rules voorzien dat enerzijds de gemene averij-bijdragen niet nadelig beïnvloed kunnen worden door de eventuele fout van één van de betrokken partijen, maar anderzijds dat niets in de weg staat aan een regres dat achteraf uitgeoefend zou worden op een partij die een fout beging (Rule D YAR 2016). Voor de beoordeling van die fout en de mogelijkheid om regres uit te oefenen moet dan gekeken worden naar de juridische verhouding en de contractuele en/of wettelijke bepalingen die daarop toepasselijk zijn. Indien bijvoorbeeld de Hague-Visby Rules toepasselijk zijn, gelden dan ook alle ontheffingsgronden (zoals voor brand, nautische fout, zeefortuin, …) die deze Conventie voorziet. Er is wel een regresmogelijkheid op de rederij indien de fout te herleiden zou zijn tot een onzeewaardigheid van het schip bij vertrek. Recente voorbeelden hiervan uit de rechtspraak zijn het uitvallen van de hoofdmotor veroorzaakt door abnormale slijtage van de krukaslager, die eerder te wijten is aan gebrekkig onderhoud door de eigenaar dan aan de aanwezigheid van metaalslak (MV Cape Bony) of het ontbreken van correcte zeekaarten waardoor een schip aan de grond liep (MV CMA CGM Libra).

Averij grosse is altijd inbegrepen in de goederenverzekeringspolis van Antwerpen van 20.04.2004, welke dekking men ook onderschreven heeft (beperkte dekking of Alle Risico’s). In dat geval volstaat het dus de documenten die de aflevering mogelijk moeten maken, zo snel mogelijk over te maken aan de verzekeraar die deze zal ondertekenen en garant zal staan voor de uiteindelijke betaling van de bijdrage. Averij grosse-bijdragen, ook die welke bestaan uit uitgaven, verschuldigd of voorgeschoten vóór de aankomst ter bestemming, worden niet in mindering van de verzekerde waarde gebracht.

Voor wie hierover meer wil weten: binnenkort mag U op onze VERHEYEN ACADEMY een opleiding verwachten over dit onderwerp.

Vertraging

Laten we ook nog even kijken naar de ladingen op de wachtende schepen die hoogstwaarschijnlijk flinke vertragingen bij aflevering zullen oplopen.

In de Goederenverzekeringspolis van Antwerpen is vertraging een uitgesloten risico. Met vertragingsschade wordt bedoeld dat de goederenverzekeraar niet hoeft tussen te komen voor de gevolgschade door te late levering van de goederen. Het klassieke voorbeeld zijn paasversieringen die pas na Pasen geleverd worden. We moeten dit onderscheiden van de schade aan de goederen door vertraging. Dus indien bederfelijke goederen tijdens het vervoer beschadigd worden door onvoorziene vertraging, dan is er uiteraard wel sprake van schade.

Deze uitsluiting vestigt dus de aandacht van de verzekerde op het feit dat de dekking beperkt is tot schade aan de verzekerde zaken, met uitsluiting van onrechtstreekse of gevolgschade.

Goederen blijven gedekt op gewijzigde route

Tot slot nog de gevolgen van de wijziging van de voorziene reis door rederijen die ervoor kiezen om rond te varen in plaats van te wachten op deblokkering van de situatie in het Suez-kanaal.

Deze situatie wordt geregeld door art. 3 van de Goederenverzekeringspolis van Antwerpen. Dit artikel houdt de verzekerde gedekt voor iedere wijziging van de voorziene reis, de koers of vervoersmodaliteiten, inclusief tussentijds verblijf, overslag en herverzending. Indien deze wijzigingen ontstaan buiten de wil van de verzekerde, blijft de dekking verworven zonder aanpassing van de premie. Zelfs indien de wijziging ontstaat door toedoen van de verzekerde, blijft de dekking verworven, mits overeen te komen aanpassing van premie.

De verzekeraar zal zich dus nooit op risicoverzwaring kunnen beroepen voor deze omstandigheden.

Jan Haentjens
General Secretary