Sommige verzamelaars denken dat hun collectie al mee verzekerd is in het globale contract dat de inboedel van hun woning dekt, in het verzekeringsjargon vaak ‘brandpolis’ genoemd. Maar jammer genoeg is dat vaak niet het geval of slechts deels.

Er zijn drie grote verschillen tussen een klassieke brandpolis en een gespecialiseerde kunstverzekering:

• De waarborgen: “Alle Risico’s behalve” of genoemde gevaren
• De vergoedingsgrenzen per voorwerp
• En de basis waarop in geval van schade de vergoeding wordt berekend.

Laat ons deze drie punten even van naderbij bekijken:

1.De waarborgen:

Het eerste wat u moet onthouden, is het verschil tussen een contract “Alle Risico’s behalve” en polissen die meestal aangeboden worden voor de verzekering van de inboedel van woningen en slechts “genoemde gevaren” dekken.

Technisch gezien is een polis “genoemde gevaren” een contract waarin de gevaren waarvoor u verzekerd bent, expliciet worden opgesomd (bijvoorbeeld brand, waterschade, blikseminslag, sneeuwdruk of de waarborg diefstal die vaak als optie wordt aangeboden). Als een gebeurtenis schade toebrengt aan uw goederen, maar niet vermeld staat in de lijst van gevaren die door uw polis gedekt zijn, is uw schadegeval niet verzekerd.

Een Alle Risico polis doet net het tegenovergestelde: die bevat geen lijst van gevaren omdat in principe ALLE materiële schade gedekt is. Er zijn alleen een aantal uitsluitingen.

Als u wil weten of iets gedekt is, hoeft u dus alleen maar na te gaan of het al dan niet in de uitsluitingen vermeld staat. Wordt er niets over gezegd, dan is het gedekt. Staat het in de uitsluitingen, dan is het dus niet gedekt.

Wees gerust: de uitsluitingen in Alle Risico polissen zijn meestal beperkt in aantal en logisch.

Hierna enkele voorbeelden van schadegevallen die wel gedekt zijn in Alle Risico’s maar uitgesloten in Genoemde gevaren:

• U laat uw glas wijn vallen op het antieke tapijt in uw salon. De vlek kan niet volledig worden schoongemaakt. Uw tapijt is naar de vaantjes.
• Een van uw schilderijen valt van de muur, recht op uw marmeren tafeltje. Het doek is gescheurd en kan niet worden hersteld.

Een polis “genoemde gevaren” voorziet zulke gebeurtenissen niet. Ze zijn dus niet gedekt. Aangezien de Alle Risico polis zulke zaken niet uitsluit, zijn ze dus gedekt.

Naast de klassieke uitsluitingen van oorlog, atoomsplitsing en andere die ook in alle klassieke woonpolissen voorkomen, geven we u hierna enkele voorbeelden van meer specifieke uitsluitingen die voorzien zijn in “Alle Risico’s behalve” polissen:

• Geleidelijke schade: bijvoorbeeld de verkleuring van een aquarel dat aan de zon is blootgesteld of kleine barstjes die geleidelijk aan op een doek verschijnen.
• Niet-accidentele schade is uiteraard uitgesloten: als tijdens een familiale ruzie mijnheer de favoriete Mingvaas van zijn schoonmoeder opzettelijk stuk gooit, is dat niet gedekt. Accidentelebreuk is wel gedekt. Als diezelfde Mingvaas tijdens een etentje wordt beschadigd door een gast, is dat wel gedekt voor zover de schade per ongeluk werd veroorzaakt.
• Ook eigen gebrek is een belangrijk begrip. Zo is schade te wijten aan een eigen gebrek van het werk niet gedekt. Het gaat bijvoorbeeld om de slechte werking van een mechanisme dat deel uitmaakt van een hedendaags werk waarin een motor verwerkt is. Of als verschillende materialen die de kunstenaar gebruikt, niet goed op elkaar reageren en een kleurverandering teweegbrengen.

Belangrijk is dat er zich een gebeurtenis voordoet. Die moet plots en accidenteel zijn. Als een kunstwerk schade oploopt zonder dat er iets bijzonders gebeurt, gaat het wellicht om een geleidelijke schade. En die is dus niet gedekt.

Een voorbeeld: als ik een kunstwerk verschillende jaren in een vochtige ruimte laat hangen en er schimmelvorming optreedt, is er geen sprake van een gebeurtenis en is de schade dus niet gedekt.  Maar stel dat in mijn badkamer een leiding springt en er water in mijn salon loopt en op mijn lievelingsschilderij terechtkomt. Als in de daaropvolgende uren schimmel ontstaat, is dat wel gedekt want de oorsprong van de schade is te wijten aan een plotse accidentele gebeurtenis en het gaat hier niet om een geleidelijke beschadiging.

• Verschillende soorten Alle Risico contracten

Let wel, sommige contracten gebruiken de benaming “Alle Risico’s” maar dekken in werkelijkheid slechts “genoemde gevaren”. In zulke contracten worden de gevaren opgesomd (bijvoorbeeld brand), MAAR wordt voor elk specifiek gevaar vermeld dat alles gedekt is, behalve…

Het is dus zeer gemakkelijk om ze van elkaar te onderscheiden. Zodra er een lijst is van gedekte waarborgen, heeft u wellicht te maken met een polis van het type “genoemde gevaren”.

• De bewijslast

Een van de belangrijkste gevolgen van een contract van het type “Alle risico’s behalve” is de omkering van de bewijslast. Wat betekent dat eigenlijk?

In een polis met genoemde gevaren, moet de verzekerde bewijzen dat het gevaar dat schade heeft toegebracht aan zijn goed wel degelijk vermeld staat in de lijst opgenomen in zijn verzekeringspolis. En afhankelijk van de terminologie die gebruikt wordt, kan dat wel eens tot discussies leiden.

In een Alle Risico polis is het de verzekeraar die moet aantonen dat de gebeurtenis die zich heeft voorgedaan vermeld staat in de lijst van de uitsluitingen.

Bij een verzekering Alle Risico’s is dat element van essentieel belang. De verzekerde moet niet meer zelf aantonen dat zijn schadegeval gedekt is! Het is de verzekeringsmaatschappij die moet aantonen dat de schade niet verzekerd is!

2. De schadelimieten:

Een tweede essentieel verschil tussen een klassieke polis die de algemene inboedel van een woning dekt en een specifiek contract voor kunstvoorwerpen heeft betrekking op de schadelimieten.

In een klassieke brandverzekering is er in geval van schade een limiet per voorwerp van toepassing. Die limiet verschilt van maatschappij tot maatschappij en van contract tot contract. Maar over het algemeen schommelt de limiet tussen maximaal 5.000 en 12.000 euro per voorwerp. Dat betekent dus dat als mijn 17^de-eeuws schilderij met een waarde van 25.000 euro in een brand verloren gaat, en mijn brandverzekering melding maakt van een limiet van 10.000 euro per voorwerp, ik in het beste geval 10.000 euro zal krijgen. Het resterend bedrag moet ik zelf dragen.

Een polis voor kunstvoorwerpen gaat anders te werk. Een van de basiskenmerken van een verzekering voor kunstvoorwerpen is de AANGENOMEN WAARDE.

Dat wil zeggen dat de verzekerde waarde van een kunstvoorwerp samen met de verzekerde bij gemeenschappelijk akkoord wordt overeengekomen bij het begin van het contract. Dat gebeurt op basis van een schatting of een aankoopfactuur. Bij een totaal verlies is het dat bedrag dat wordt vergoed. Noch de verzekeraar, noch de verzekerde kunnen die waarde in vraag stellen. Tenzij er fraude in het spel is. Als mijn 17^de-eeuws schilderij in mijn lijst is opgenomen voor een bedrag van 25.000 euro, dan wordt in het geval van een totaal verlies ook dat bedrag uitgekeerd.

Vaak wordt er dus vóór de onderschrijving een expertise uitgevoerd. Bij sommige verzekeraars gebeurt dat door een expert ‘van het huis’ (wat als voordeel heeft dat het gratis is…), of door een erkend expert die de verzekerde zelf kiest en ook zelf betaalt. Bij nieuw aangekochte kunstvoorwerpen kan de aankoopfactuur de expertise vervangen.

Eens de lijst is opgesteld met daarin de beschrijving van het voorwerp en de aangenomen waarde, wordt die als bijlage bij het contract gevoegd en maakt de lijst er integraal deel van uit.

Daardoor vermijdt u dus oneindige discussies als zich een schadegeval voordoet. Het is dan ook een van de hoekstenen van dit soort dekkingen.

Ook goed om weten is dat de aangenomen waarden van kunstvoorwerpen niet geïndexeerd zijn. Dat heeft trouwens geen enkele zin. De waarde van een kunstvoorwerp schommelt niet in functie van de index, maar wel op basis van zijn eigen specifieke criteria. De waarde kan stijgen, maar ook dalen. Iets wat de verzekerde dus goed in de gaten moet houden. Maar zijn mijn lijsten wel altijd up-to-date? Is de waarde van mijn Louis XVI-commode verminderd? Indien ja, dan kan ik mijn premie misschien iets doen dalen. Maar als de waarde van mijn schilderij van Basquait is gestegen, moet ik dat aan mijn verzekeraar melden. Dan kan die daar in geval van schade rekening mee houden.

Anderzijds bestaan er voor kunstvoorwerpen ook verschillende soorten waarden. Men kan dat op verschillende manieren bekijken. Zo heb je de historische waarde, de esthetische waarde, de sentimentele waarde, en ga zo maar door. Een verzekeringscontract heeft de intentie om de verzekerde te vergoeden op basis van de prijs die hij zou moeten betalen als hij een gelijkaardig werk opnieuw zou moeten kopen op de kunstmarkt. Met de sentimentele waarde wordt dus geen rekening gehouden.

Als ik in het bezit ben van een portret van mijn grootmoeder dat gemaakt is door een plaatselijke kunstenaar, dan kan dat voor mij misschien wel een grote sentimentele waarde hebben. Maar ik kan het slechts verzekeren op basis van de waarde op de kunstmarkt van een gelijkaardig portret gemaakt door dezelfde kunstenaar.

Als daarentegen Picasso een portret van mijn grootmoeder heeft gemaakt, dan heeft dat wel een zeer grote waarde. Al heeft dat wellicht niets te maken met mijn grootmoeder, maar eerder met de kunstenaar die het gemaakt heeft.

Een verzekeringscontract mag geen bron van winst zijn voor de verzekerde. U mag een kunstwerk met een waarde van 1.000 euro dus niet verzekeren voor een bedrag van 1.000.000 euro. Uiteraard ook om eventuele fraude tegen te gaan.

U kan daarentegen een schilderij met een extreem hoge waarde wel verzekeren voor een kleiner bedrag. Stel dat ik een Rubens bezit met een waarde van 5.000.000 euro. Ik kan er dan voor kiezen om voor de helft van de waarde mijn eigen verzekeraar te zijn en slechts 50 procent of 2.500.000 euro te laten verzekeren. Bij een totaal verlies is de schadevergoeding dan beperkt tot 2,5 miljoen euro. En bij een gedeeltelijke schade draai ik zelf op voor 50 procent van de restauratiekosten en de minwaarde.

Deze gesprekken over de waarde van een kunstwerk zijn belangrijk. Want ze bepalen wat de verzekerde al dan niet zal krijgen bij een eventuele schade. Het is van essentieel belang die dialoog met uw verzekeraar aan te gaan op het moment dat u de polis onderschrijft.  Op dat ogenblik wordt de aangenomen waarde bepaald. Op het ogenblik van de schade is het te laat om nog over die waarde te discussiëren.

3. De vergoedingsbasis in geval van schade

Een derde belangrijk verschil tussen een brandpolis en een verzekering kunstvoorwerpen heeft betrekking op de basis waarop de verzekerde bij schade wordt vergoed.

In de brandverzekering wordt de schadevergoeding berekend op basis van de marktwaarde van de voorwerpen. Het probleem is uiteraard dat het vaak onmogelijk is om de waarde van een kunstvoorwerp op de euro na vast te stellen. Simpelweg omdat een kunstvoorwerp meestal een uniek stuk is en de waarde ervan afhankelijk is van een hele reeks factoren. Zoals de staat waarin het zich bevindt, de herkomst, de belangstelling voor dat soort kunstvoorwerpen op een bepaald ogenblik, enzovoort. De waarde van een kunstvoorwerp schommelt binnen een bepaalde vork, van hoog tot laag.

Als u aan 10 verschillende experts een waardebepaling vraagt, krijgt u wellicht 10 verschillende resultaten.

Een klassiek contract voor uw inboedel voorziet in bepaalde gevallen ook de aftrek van slijtage.

Bovendien is het niet zeker dat een klassieke verzekeraar ook rekening houdt met de minwaarde na restauratie. Terwijl die minwaarde soms een groot deel van de schade uitmaakt.

U kan zich voorstellen welke kopzorgen dat met zich meebrengt in geval van schade.

Bij een verzekering kunstvoorwerpen stelt zich dat probleem niet. Want zoals we hiervoor zagen, zijn kunstvoorwerpen verzekerd op basis van een aangenomen waarde.

Samen overliepen we dus deze drie essentiële verschillen tussen de verzekering voor uw inboedel en de verzekering kunstvoorwerpen:

• De waarborgen: Alle Risico’s of Genoemde Gevaren
• De vergoedingslimieten en de aangenomen waarde
• Alsook de vergoedingsbasis in geval van schade

Er zijn ook nog andere verschillen. Zoals bijvoorbeeld het ontbreken van een vrijstelling voor de voorwerpen op lijst, terwijl de wettelijke vrijstelling in brandpolissen ongeveer 200 euro bedraagt.

In een gewone inboedelverzekering kan ook de evenredigheidsregel van toepassing zijn. In het geval van een verzekering in aangenomen waarde is daar geen sprake van. Want die waarde maakt per definitie het voorwerp uit van een akkoord tussen de verzekeraar en de verzekerde.

Alexandre Moretus
Master Art expert